 |
|
سنت دادییست ها درهم شکستن و فرو پاشی تمام سنت ها بود. آنها با شجاعتی غیر منتظره تصویرتحریف شده ای از مونالیزا را با ریش و سبیل در معرض نمایش عموم گذاشتند . با کلاه سیلندری برسر و پاهای زندانی در کیسه گونی تاتی تاتی کنان شعرهایشان را خواندند ومیان تلفظ کلماتی نامفهوم و صدای کوبش طبل ادای رقصیدن خرس ها را درآوردند .
خلاقیت هنری قرن
بیستم بیش ازآنکه ستایشگرروح آپولونی و سرسپرده ی الهگان هنر باشد
وارث عصیان پرومته ،ذکاوت هرمسی و سرشت جنون آسای دیونیزوسی بود.
در سال ۱۹۲۴ سوررئالیست ها در نخستین مانیفست خود مهمترین شیوه ارائه ی سبک فرا واقعگرایی را خودکاری محض در غیاب هر گونه نظارت عقل، فارغ از هرداوری هنری و اخلاقی تعریف کردند و بارها در دفاعیات و نوشته هایشان از واژه های شورش ، عصیان، طغیان ، انقلاب، شکستن مرزها و عادات ، تغییر واقعیت ودرک شهودی صحبت کردند . برای آنان مرز بین جنون و تعقل تنها در بیان آزادانه ی رویا ها و تخیلات شگفت وغیرمنتظر برداشته می شد ،مسیری که می توانست درک واقعیت را دگرگون کند . نیرویی عمیق و حقیقی که چهره ی آنچه را که هست گسترش می دهد. سوررئالیسم خود را متعهد به تصحیح تعاریف و کلیشه های کهنه از واقعیت می دانست و ابزار آنها در ارایه ی این کشف ، نگارش خودکار ،شرح خواب ها و روایت های خلسه وار و توهمات ، شعر ها و نقاشی هایی بود که اروتیسم ، ضمیرناخودآگاه، تصادف و رویا ، تناقض و تجارب درونی غیر معمول و ممنوع عنصر اصلی آن به شمار می آمد.
گویی تنها تخیل
با مرز های بی حد و نا مکشوف با حیطه های ابدی ومتغیر قدرت رودررویی و
نجات هنر رو به انحطاط جامعه ای در هم شکسته در فاصله ی دو جنگ
ویرانگر را داشت . نوعی عناد و سرکشی در استفاده ی نابجا از کلمات و
اشیا در زمینه ای غریب و گاه شوک آور که باور مخاطب را وادار به اعجاب
و تلاش برای ارتباط با موضوع جدید و به هم ریختن معنا های همیشگی می
کند. افکار ارتجاعی در هنر و جامعه ، محدودیت های ارزشی و اخلاقی عمومی مورد تهاجم و نفرت سوررئالیست ها بود .از این جهت سوررئالیسم را حلقه اتصال بودلر سنگرهای خیابانی ۱۸۴۸ و دانشجویان ناراضی سنگر های پاریس در جنبش ما ه مه ۱۹۶۸ می دانند . نهضتی که شعارش فراموش کردن همه ی آموخته ها و تقدیر از رویا بود . در مقابل تعهد مارکس به تغییر دنیا و تصمیم رمبو به تغییر زندگی آنان خود را موظف به تغییر واقعیت می دانستند . اصل مهم طغیان بر علیه گذشته و ذوق زیبا شناسانه ی آکادمیک بود . هر گز نباید اجازه بدهیم گذشته برای آیند ه ی ما تصمیم بگیرد ...! آندره برتون ، الوار ، آپولینر،آراگون ، روبر دنو و ....در اشعار و نوشته هایشان به انواع ابداعات برای ایجاد آن شگفت آفرینی و غرابت و تعریف دوباره چیز ها در ترکیبی غیر عادی دست زدند . آنها از نگارش آزادانه رویا ها و تجارب ، بکار گیری اصوات و کلمات در وضع غیر معمول، ساختن کلاژ های تصویری ، خط نقاشی با کلمات و اشکال ،شعر های چند صدایی که هم زمان خوانده می شد ، بازی با واژه ها بر مبنای تصادف ،ساختن شعر های مشترک ، کلمات مستهجن و لودگی های زبانی، بریدن و کنار هم چیدن تکه های روزنامه ....در نظر آنها همه ی اینها تجربه ای برای رسیدن به اصل تصادف و اتفاق در شعر بود نیرویی که می تواند به ضربه ای شهودی و پیش بینی ناپذیر بدل شود و با بی منطقی خود و شکستن دید مرسوم معقولات را به هیچ بگیردو از نو بیافریند ودوباره نشان دهد . خرد ستیزی و ستایش دیوانگی فرصتی برای بروز امر شهودی و عنصر تداعی ، رویا و ضمیر نا خود آگاه در این آثار بود، دستمایه ای پر قدرت برای ایجاد تاثیر و تهییج و بیان تمامی آن چیز هایی که زندگی را باهمه با تناقض هایش نشان می داد. شیفتگی سورئالیست ها به اروتیسم فرویدی و امر غریزی با محوریت لیبیدو در شور انگیزی رفتارها وتصورات پنهان ، روش های روانکاوی بر اساس تداعی کلمات و تحلیل رویا ،در اثارسوررئالیستی جایگاهی مهم داشت . در واقع هر آنچه در ایجاد این نیروی آزادی آفرین به تجربه ی هیجانات وکشف شگفتی ها می انجامید برای آنها با ارزش و مغتنم بود . از گرایش به کمونیسم ، تا عضویت در حزبی که داعیه انقلاب داشت ،علاقه به روانشناسی ، علوم غیبیه ، پورنو گرافی ، استفاده از مواد توهم زا، آشنایی با فرهنگ های متفاوت و ناشناخته ، صوفی گری و عرفان و حتی دیوانگی .... بنا به گفته ی برتون دیوانگی کلید درک و آشتی تضاد ها بود . در علایم روان رنجوری و رویا های پریشان نوعی بصیرت و پیام هایی از نا خود آگاه حضور داشت که بدون واسطه ی عقل بیان می شد . داداییسم در بسیاری از بنیان های خود با سوررئالیسم همسان است، حاصل تباهی و ویرانی یک نظام فرهنگی و اجتماعی که در سال های جنگ جهانی اول از میان بدگمانی های دورانی تاریکو دشوار زاییده شد . سوررئالیست ها وارثان همان روحیه عرف ستیزی دادییستی بودند طغیانی که درهمه اعصار از موقعی که انسان انسان بوده وجود داشتهاست . مفهومی شیطانی آمیخته با عصیان و گناه ، تمرد در برابر قدرت خدایگان برای دستیابی به آنچه ممنوع و نهی شده است ، جنونی که به زیبایی در آدمی به وصیت گذاشته شد . هجو ، طعنه ، طنز و استهزا و رسواکردن هر انچه به قدرتی ویرانگر و مهار کننده بدل شده بود ، محکومیت سلیقه های مبتذل عوامانه ، جنگ افروزی و اخلاق ظاهر فریب کلیسایی... همه دستمایه ای برای تمرین های شعری- نمایشی وافشای همان عقلانیت و اخلاقیاتی شده بود که منطقا به سوی جنگ ونیستی گام برداشته بودونسلی را به سمت کشید . داداییستها با جنونی عاشقانه عقلانیت نفرت بار دوران را با نیشخند و تمسخر بر ملا کردند . آشنایی دادییست ها و سور رئالیست ها با هنر آفریقایی و بومیان مناطق دیگر،تکنیک ها ی متفاوت و ساده تری را برای بیان بکر و آزادانه ی افکارشان به آنها آموخت. سوررئالیست ها با سطحی نگری عوامانه وگرایش جبر گرایانه ی ناتورالیستی واز دیگر سو با خودآگاهی زیباشناسی مدرنیسم در تضاد بودند .اما بسیاری از شاعران پیش از خود مانند ادگارالن پو، بودلر ، مالارمه، دونروال، کالریج ، لوئیس کارول و رمبو را به خاطر اداراکات شهودی و حضور رویاهاو ضمیر ناخودآگاه و نو آوری هایشان در بیان می ستودند . اشتراک آنها با رومانتیک ها و سمبولیست هادر برتر دانستن احساسات و عواطف و نفی تعقل و زیباشناسی منسوخ آکادمیک در هنر بود و این همان شکافی است که آنان را به نقد رئالیسم سوسیالیستی و کناره گیری از حزب کمونیست واداشت . حضور نقاشانی همچون سالوادور دالی ، پل کله ، کیریکو ، ماکس ارنست ، خوان میرو ، رنه ماگریت و ....جنبه های بصری تکنیک خودکاردر نقاشی سوررئالیستی را در معرض نمایش گذاشت . میرو می گفت به جای تصمیم برای نقاشی کردن شروع می کنم به نقاشی و تصاویر زیر قلم موی من شکل می گیرند و ابراز وجود می کنند با رساندن خودشان به یک شکل ...که می تواند نشانه ای از یک زن یا پرنده و یا ....باشد . لویی بونوئل درفیلم سگ اندلسی ودیگر فیلم های خود با ایجاد صحنه های کابوس وار و رعب آور به بیان آزادانه ی رویاها و ضمیر ناخودآگاه به کمک تصاویر در سینماامکان حضور بخشید . انگیزش آزاد تخیل در شعر و نقاشی و حضوراتفاق و تصادف، همنشینی ترکیبات نامانوس خود به خلق واقعیتی ی نو و معنا های تازه منجر شد و نمونه های به یاد ماندنی درتاریخ هنر به جا گذاشت . پافشاری آنها بر نابسندگی واقعیت خودآگاه هرچند به توسعه و گسترش مفاهیم زیباشناسی و درکی متفاوت در بسیاری از هنر ها انجامید اما آنها بزودی به بسیاری از محدودیت های این شیوه اعتراف کردند و به شگرد های تازه رو آوردند . با اینهمه انان نخستین کسانی بودند که با ستایش طغیان وشیفتگی به شورانگیزی رویاها وخاطرات و تجارب ممنوع انسانی که در طول زمان و دوره های گوناگون مرزهای تاریکی ،آفرینش، خواهش و جنون را پیوسته در هم شکسته بود، حضوری عینی بخشیدند ..
،
|
