|
بایگانی صفحه اول شعر نگاه کتابخانه پیوندها شعر، علیه فراموشی ویژه ی 8 مارس |
|
سهراب رحیمی
نگاهی به مجموعه شعر: پس از این اگر از هراس خالی بمانم نوشته ی رباب محب نشر لاجورد – تهران 1384
بی شک رباب محب یکی از فعالترین چهره های شعر مهاجرت است یا به عبارتی یکی از مطرح ترین شاعران فارسی زبان خارج از کشور که پس از چاپ چندین و چند مجموعه شعر در سوئد، اینبار کتابش را در ایران به دست ناشر سپرده. در این کتاب با دو مرحله از شاعری روبرو هستیم . یا شاید دوگونه نوشتن.نوع اول که نوشتن با زبانی کلاسیک و مرسوم و نوع دیگر که نوشتن با زبانی روان و راحت که آمیخته است با بازیگوشی های زبانی و خطر کردن در عرصه های نو. و نوشتن در واقع چیزی نیست جز تصویر اندیشه و حس و نگاه و تمرین تجربه یا تجربه ای کسب شده از تمرین های مکرر در برخی شعرهای رباب، که در واقع اکثریت شعرهای این کتاب را شامل می شود، ما با شعرهای آرکائیک طرف هستیم. شاعر اهمیت زیادی به فصاحت کلامی می دهد و آگاهانه از واژه هایی استفاده می کند که بیشتر آکادمیک هستند و کمتر محاوره ای:
می پرسی: اهل کجایم؟ آن ناکجا که هیچ جایم نبود. هنگامه ای بود گلی که حدیث گشایش می دانست کلید رهایی اش گم شد خاری که بر پا می نشست شالوده ی جهان گشت.
شاعر، خود را اهل ناکجا آباد می داند، آن ناکجاآبادی که در واقع از آن او نیست. شاعر کلید رهایی را گم کرده است. و این خود شروع خوبی می تواند برای راوی باشد تا گمشده را پیدا کند و خود این راه برای جستجوی گم شده ها، دلیلی می شود برای شاعر؛ تا به کشف موقعیتی نو بپردازد. باید ببینیم رباب محب چه اندازه در درون واژه ها و تصویرها و خیال ها کاوش کرده . مسئله ای که خیلی ذهن شاعر را به خود مشغول کرده، مسئله ی ترس است:
تو از مرگ دیروزهایت می ترسی و هر روز خاکسپاری دیروز را به تعویق می اندازی
چه چیزی باعث می شود که شاعر تبعیدی، مرگ دیروزهایش را به تعو.یق بیندازد. شاید به این دلیل ساده که به جز دیروزش چیزی ندارد. شاعر تبعیدی با خاطراتش زندگی می کند و یا شاید با یاد نبود خاطرات امروز. در سطر پایین، شاعر به خوبی این حس را نشان می دهد: اینگونه است که روزها حادث – نه – که حادثه می شوند. نقطه ی قوت شعر رباب در مهارت های زبانی اوست: امشب، طرحی ساده مرا هاشور می زند. دخالت در دستور زبان و سرپیچی از نرم معمول در شعر و ایجاد زبانی تازه که می توانست بیشتر در این مجموعه دیده شود، تنها به یک یا دو نمونه محدود شده. اما همین یکی دونمونه این امید را در من خواننده بیدار می کند که منتظر شعرهای بهتری از او باشم.
رباب گاهی بسیار ساده و صمیمی شعر می نویسد:
دلم می گیرد دلم از افقی که دریا را نمی کشد می گیرد دلم از متنی که در زبان حاشیه نشت می کند می گیرد دلم از روح کویری بستر آب های بی مروارید می گیرد دلم از مرواریدهای بی رشته و رشته های ناسرشته می گیرد دلم می گیرد دلم می گیرد دلم می گیرد
و این همان روایت تنهایی، دلتنگی و ناامنی انسان امروز است. و در این جهان، آن که خانه بدوش است مسلما بیشتر در جریان تنش هاست. انسان این جا آنقدر تنهاست که کسی را ندارد تا به او تکیه کند:
پس...دست خودم را می گیرم که کنار این تنداب چه گوژ و فرتوت مانده ام و آن که روزگارش به سر آمده چقدر به من نزدیک است
و نزدیکانش را در بین سقوط شدگان می بیند. اما با این همه تنهاست با درد پیری و حس فراموش شدگی. در واقع یک نوع آلزایمر غربت، جهانی که هنوز بوسیله ی روانپزشکان کشف نشده و البته تجربه ی شاعرانه از این دست، نیازی به آزمایشگاههای علمی ی مدرن امروزی ندارد. شاعر دارد در متن زندگی، در متن شعر و در متن فراموشی خودش، از دست می رود:
تاریکی همیشه اینجاست اگر نباشد که من – به من شبیه نیست.
و کدام منِ شاعر است که به کدام من او شبیه نیست؟ و انگار تنها در تاریکی است که من متن او با من از یاد رفته ی او روبرو می شود تا جهانی از گمگشتگی ها، سرگردانی ها و زخم ها خود را در برابر من اکنون شاعر و من از یادرفته، حتی برای لحظه ای هم که شده، خود را نشان دهد، تا مهر هویتی شود بر پیشانی ی حس ها، احساس ها و نوشته های او. در این غربت، در این وضعیت، هنوز تنها چیزی که می تواند به شاعر غریب ، آرامش بدهد و توان لازم را در او ایجاد کند، شعر است. چیزی که در این شعر به خوبی نمایان است:
شعر حرمت خاموشی ست وقتی پهلو داده باشد به شب به زیبایی وقتی که حرف تبخیر خود باشد در کف و دریا
باز هم در این شعر، به اهمیت خاموشی تاکید شده و اینکه وقتی شب به زیبایی تکیه داده باشد، حرف تبخیری از خودش می شود. و شاید این جمله یادآور حرف بزرگانمان باشد که بهترین شعرها همیشه میل به سکوت دارند. در شروع این متن، نوشتم شاعر در اکثر نوشته هایش زبانی آرکائیک دارد. اما شعر هایی هم هستند که در آنها بیشتر روی جنبه های زبانی و حتی بازی های زبانی تصویری تاکید شده، هر چند تعداد این شعرها کمتر است، اما حاکی از اینست که رباب ظرفیت های بسیاری برای خلق شعرهای زیباتر و بهتر دارد، کما اینکه بی وقفه مشغول کشف و مکاشفه است به عنوان مثال شعر بالا و شعر پایین نمونه های خوبی هستند از شعر خوب رباب و اینکه او بی شک یکی از شاعران خوب زمانه ی ماست.. می خواهم این نوشته را با شعری از این کتاب به پایان ببرم که به نظرم حرفهای زیادی برای گفتن دارد و پتانسیل زیادی برای گشودن تاویل ها و تفسیرها:
واژه هایی واژگونه حرف هایی تلنبار تراوش خط در قامت نیمه کاره ی جمله هایی گُنگ
مثل شتاب این متن که به سرشت خود تبدیل شده است
حالا کمی ابر شده ای همسوی وسوسه هات در گمشدگی هات ببار!
پایان
|